Ξέρεις, σαν πλάσματα που χρειάζεται ακόμα να παλεύουμε για τα βασικά και ισότιμα δικαιώματα μας το να διαβάζουμε κλασική λογοτεχνία κάποιες φορές μπορεί να είναι και λίγο triggering. Και θα εξηγηθώ. Ανοίγεις ένα έργο του 1890 ή του 1930, ένα έργο αριστούργημα, ένα έργο κλασικό, ένα έργο που εξυμνείται και θα εξυμνείται στους αιώνες τους άπαντες για την ιδιοφυία του. Και διαβάζεις, διαβάζεις, προχωράς σελίδα την σελίδα, όλα ωραία και όλα καλά.

Μέχρι που πέφτεις πάνω σε θέματα βιασμών, σε θέματα βίας, παρενόχλησης, υποτίμησης του φύλου σου. Σε θέματα που σε κάνουν να νιώθεις ταχυπαλμία και να ιδρώνεις γιατί ως γυναίκα του έτους 2022 εξακολουθείς να τα βιώνεις ως πραγματικότητα εξίσου και όχι ως σελίδες φαντασίας που ανήκουν καλά φυλαγμένες στο παρελθόν. Και κάπως έτσι κλείνεις απότομα το βιβλίο και το πετάς στην άκρη. Για πόσους αιώνες ακόμα, αναρωτιέσαι!

Πρόσφατα ξεκίνησα και πάλι να διαβάζω Καραγάτση και όσο και αν είναι (ρητά και δηλωμένα σε όλους) από τους πιο αγαπημένους μου δεν μπορώ να σου κρύψω πως κάθε σελίδα που περνούσε διαποτισμένη από την ύστατη απαξίωση της γυναίκας με έβαλε σε βαθύτατες σκέψεις. Ηρωίδες με τίτλο «η μυξοπάρθενη», «η τρόφιμη του παλιόσπιτου», η γυναίκα που ελκύει «ακόμα κι αν δεν υπήρχε το κεφάλι», το «γυμνό και κτηνώδες θήλυ», «το άψυχο κερένιο μανεκέν», «το βρωμοθήλυκο που θα έλεγε κι ευχαριστώ» παρέλαυναν η μία μετά την άλλη από μπροστά μου.

Γυναίκες που τις φωνάζουν γύναια, χυδαίες, χωρίς αξιοπρέπεια, που προσποιούνται τις ερωμένες για τα χρήματά, που τις γλεντούν και όταν τις βαριόνται τις παρατούν. Γυναίκες που αποκαλούνται άχρηστες επειδή δεν δύνανται να κυοφορήσουν, γυναίκες που αναγκάζονται στον έρωτα χωρίς την θέλησή τους, γυναίκες που κυνηγούν γάμους πλούσιους «γιατί άλλη επιλογή γι’ αυτές δεν υπάρχει», γιατί σκέφτονται πως «σαν κρέας θα τις συνηθίσουν και θα δεήσουν να τις πάρουν». Γυναίκες που απατούν, που υποτάσσονται, που τελικά σιχαίνονται τον άντρα και τον έρωτα, μα επιλογή δεν έχουν. Γυναίκες που εναλλάσσονται, μα στον κορμό τους μένουν ίδιες, πονηρές, ποταπές και πάνω απ’ όλα άτιμες.

Και τα στερεότυπα εξακολουθούν να ανακυκλώνονται βιβλίο το βιβλίο. Στερεότυπα που ακούγονται ακόμα και σήμερα κι ας έχει περάσει ένας αιώνας σχεδόν απ’ όταν ο Καραγάτσης τα έγραφε. Στερεότυπα που άνδρες και γυναίκες (!) ακόμα υποστηρίζουν και οδηγούν σε περιστατικά τραγικά που όλοι θα θέλαμε να ξεχάσουμε. Και σε ρωτώ: Τι κι αν γράφοντας για αυτά και διαβάζοντας για αυτά κατά κάποιο τρόπο τα βάλαμε σε μια κανονικότητα; Τι κι αν τα είδαμε φυσιολογικά, συνηθισμένα, φανταστικά, κλεισμένα σε σελίδες μακριά από μας και άρα άκακα; Τι κι αν κλείσαμε τα μάτια μας, χωρίς ποτέ πραγματικά να το σκεφτούμε ;   Πως μπόρεσε αυτό να μας ξεφύγει;

Κι όσο κι αν η τέχνη είναι εκεί για να αφυπνίζει, για να δείχνει και να καταδείχνει και να καταγγέλλει, μήπως-λέω μήπως-είναι και φορές που αναπαράγει; Που αναπαράγει τόσο που παύει πλέον να σοκάρει και τώρα οι απόψεις μας περνάνε αδιάφορες. Λογοτεχνία είναι, άλλωστε, και όλα επιτρέπονται. Μα να, είναι που όταν ξεφυλλίζεις τις σελίδες τους σου δημιουργείται έντονα η ανάγκη να πάρεις αυτές τις ηρωίδες μία προς μία αγκαλιά και να τους πεις πως το λάθος δεν ήτανε δικό τους. Το λάθος ήτανε και είναι της κοινωνίας μας και θα είναι για όσο θα κάνουμε κι εμείς πως όλα τούτα είναι αποκυήματα μονάχα της φαντασίας.

Δέσποινα Γεώργα