Μανιάτικες περιπλανήσεις

Ένα τριήμερο σε μία από τις ιστορικότερες περιοχές της Ελλάδας.

• Μονή Τσίγκου – Πολυάραβος – Αγερανός

Η λακωνική Μάνη χαρακτηρίζεται από το ερημικό και άγριο τοπίο της, το οποίο ξεκινά λίγο πριν το Οίτυλο κατεβαίνοντας από την Καλαμάτα. Μέρος με τεράστια ιστορική σημασία για την Ελλάδα, διαθέτει αμέτρητους οικισμούς και παλίες μικρές εκκλησίες (ξομόνια) τα οποία στολίζουν το μοναδικό τοπίο της Μάνης.

Η περιήγηση μας το Σαββατο 10 Φεβρουαρίου 2024 ξεκίνησε με αφετηρία τον χωματόδρομο ο οποίος ξεκινάει από το Οίτυλο και κινείται βορειοανατολικά. Η πρώτη μας στάση έγινε στη μονή Τσίγκου ή μοναστήρι των Πετρουλιάνων, ένα ορεινό καστρομονάστηρο στην περιοχή Πετρουλιάνικα.

Περιβάλλεται από τείχος σε όλη του την περίμετρο. Αξιοπρόσεκτος είναι ο ερειπωμένος στρογγυλός πύργος που βρίσκεται στα δεξιά της πόρτας του μοναστηριού. Υπάρχει επίσης ένας μεγαλύτερος, τετράγωνος, τριώροφος πύργος που από ερείπιο που ήταν μέχρι πρόσφατα, ανακαινίστηκε σε μεγάλο βαθμό αποκτώντας και στέγη από κεραμύδια.

Το μοναστήρι είναι χτισμένο σε περίοπτη θέση σπουδαίων δρόμων επικοινωνίας και συνάμα οπτικών με καμινοβίγλια επικοινωνιών. Παράλληλα έχει πλησίον του πλούσιες και πάντοτε εκμεταλλεύσιμες εκτάσεις, με άφθονα νερά.

Το μοναστήρι αναφέρεται ότι χτίστηκε από τον Στέφανο Κομνηνό, πρωτόγερο του Οιτύλου, μετά τη νικηφόρα μάχη απέναντι στους Τούρκους την 8^η Σεπτεμβρίου 1537.

Στη συνέχεια, συνεχίσαμε με προορισμό το χωριό Πολυάραβος περνώντας από τα χωριά Σκυφιάνικα, Σιδηρόκαστρο και Μεσοχώρι.

O Πολυάραβος είναι ένας μικρός, ερειπωμένος σήμερα, οικισμός της Μάνης χτισμένος σε μια ελατόφυτη πλαγιά του βουνού Ζήζιαλη της οροσειράς του Ταϋγέτου,  σε υψόμετρο 877 μέτρων. Εκεί, στις 28 Αυγούστου 1826,  έγινε μία από τις σημαντικότερες μάχες της Ελληνικής Επανάστασης μεταξύ των Μανιατών πολεμιστών και των Αιγυπτίων στρατιωτών του Ιμπραήμ, καθώς η ελληνική νίκη ματαίωσε τα σχέδια του Ιμπραήμ για εισβολή στη Μάνη και τόνωσε το ηθικό των υπόλοιπων αγωνιζόμενων Ελλήνων. Μια βόλτα στον Πολυάραβο είναι ένα ταξίδι στο χρόνο.

Σύμφωνα με περιγραφές, ο Πολυάραβος την περίοδο της Επανάστασης αριθμούσε 60-80 σπίτια, τα οποία ονόμαζαν πύργους γιατί ήταν στερεά με χοντρούς τοίχους και στέγες στις επάλξεις. Σημαντικό κτίσμα και μνημείο του Πολυάραβου είναι ο ναός του Αγίου Κωνσταντίνου ο οποίος υπολογίζεται ότι χτιστηκε τον 19ο αιώνα και ήταν η κεντρική Εκκλησία του οικισμού. Στο προαύλιο της εκκλησίας έχει στηθεί το Ηρώο προς τιμήν των πεσόντων στη Μάχη του Πολυάραβου, μια μεγάλη στήλη από λευκό μάρμαρο επάνω σε βάθρο που έχει έναν τεράστιο αμφορέα στο επάνω μέρος της.

Λίγα μέτρα πιο πάνω από την εκκλησία της Παναγίας βρίσκεται μια ωραία βρύση με θόλο και τρεις μαρμάρινους κρουνούς που τρέχουν άφθονο καθαρό νερό. Η τοπική παράδοση λέει μάλιστα ότι σε αυτή τη βρύση σκότωσε η θρυλική Ελένη Αναειπόνυφη τον μοναδικό Αιγύπτιο στρατιώτη που κατόρθωσε να φτάσει τόσο ψηλά μέσα στο χωριό.

Κατευθυνόμενοι προς την κάτω Μάνη, με στόχο το χωριό του Αγερανού, συναντήσαμε το έρειπωμένο χωριό Τόμπρα. Στον Αγερανό, αξιόλογο μνημείο, το πυργόσπιτο των Γρηγοράκιδων.

Κατασκευάστηκε το 1782 ανάμεσα σε δύο μικρές πεδιάδες, (τον λόφο Κάμπο και το Βαθύ), επάνω σε λόφο. Πιθανολογείται ότι ιδρυτής του συγκροτήματος ήταν ο ξάδελφος του Τζανέτου Γρηγοράκη, και μετέπειτα Μπέης της Μάνης, Αντωνόμπεης.

Στην κορυφή του πύργου ξεχωρίζουν οι «πετρομάχοι», δηλαδή παράθυρα κτισμένα στην κορυφή και εκτός περιμέτρου. Τα παράθυρα αυτά έχουν πλαγιαστές οπές, οι οποίες διευκόλυναν την άμυνα. Στη βάση κάθε «πετρομάχου», ο επισκέπτης μπορεί να δει μία ανθρωπόμορφη διακόσμηση επάνω σε πωρόλιθο. Πιθανόν να πρόκειται για την κεφαλή του Μπέη-σύμβολο ισχύος της οικογενείας.

Το κάστρο έχει χτιστεί με πληθώρα αμυντικών μηχανισμών. Η φρουριακή του αρχιτεκτονική του κύριου πύργου αποτελείται από κατάχυστρα και ντουφεκότρυπες. Στην απέναντι πλευρά της αυλής, βρισκόταν επίσημο διώροφο κτίριο, το «παλατάκι», με θολοσκέπαστο κατώι που είχε πολλές πολεμίστρες και στέγαζε τον στάβλο και τον αχυρώνα. Περιφερειακά, το συγκρότημα προστατεύεται από κυκλικούς πυργίσκους ή γουλάδες, οι οποίοι βρίσκονται χαμηλότερα του κυρίως πύργου και αποτελούνται από πολλές ντουφεκότρυπες.

• Χοτάσια – Πειρατικό Σπήλαιο – Αρφίγκια

Η Χοτάσια βρίσκεται στα σύνορα λακωνικής και μεσσηνιακής Μάνης με θέα τον μεσσηνιακό κόλπο. Είναι ένα μοναδικής ομορφιάς χωριό χτισμένο πάνω στην κοιλάδα με απότομους κοκκινωπούς βράχους-σπηλιές και δαντελωτές ακτές με ιδιόκτητες αλυκές. Η πρώτη μας στάση την Κυριακή 11 Φεβρουαρίου έγινε στο τέλος του δρόμου, βόρεια της παραθαλάσσιας ακτής της Χοτάσιας. Η μεγάλη σπηλιά που επισκευτήκαμε έχει μεγάλο βάθος και δεν αναγράφεται σε κανέναν σύγχρονο χάρτη της Μάνης. Στο εσωτερικό της, εκτός από μεγάλους λίθους, βρήκαμε και θραύσματα από πέτρα που κάποτε μπορεί να ήταν αγγείο με τοιχογραφία ζωγραφισμένη πάνω της.

Στην νότια πλευρά της παραθαλάσσιας ακτής της Χοτάσιας, εκτείνεται ένας μικρός οικισμός εν ονόματι Αρφίγκια ο οποίος διαθέτει συγκλονιστικής ομορφιάς θέα το νότιο μέρος της μέσα Μάνης. Στο τέλος του δρόμου ακολουθήσαμε ένα μικρό μονοπατάκι που μας έβγαλε σε μία μικρή παραλία με καταγάλανα νερά. Σήμερα ο οικισμός των Αρφιγκίων είναι έρημος, καθώς δεν κατοικείται. Είναι ακόμη ορατές οι δεξαμενές θαλασσινού νερού, επειδή παλιά οι κάτοικοι ασχολούνται με την συλλογή αλατιού.

Στον δρόμο που ενώνει την Τραχήλα και την Σελίνιτσα, συναντήσαμε άλλη μία σπηλιά μέσα στην οποία ψήσαμε κρέατα τα οποία μας έφερε ο καλός μας φίλος, αρχιτέκονας και οδηγός του ταξιδιού μας Θανάσης Πάπαρης.

• Σπίτι Πάτρικ Λη Φέρμορ – Οχηρό Συγκρότημα Μούρτζινων-Τρουπάκιδων 

Μία πιο σύχρονη πινελιά θα δώσει τίτλους τέλους στο επικό αυτό Σαββατοκύριακο με την οικία του Πάτρικ Λη Φέρμορ.

Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ και η σύζυγός του Τζόαν εντόπισαν αυτήν τη θεϊκή άκρη της γης το 1963 στις περιπλανήσεις τους ανά την Ελλάδα, ψάχνοντας να βρουν έναν τόπο για να χτίσουν μια μόνιμη κατοικία και ησυχαστήριο. Στον δρόμο για την παραλία Καλαμίτσι της Καρδαμύλης, τοποθετείται ένα σπίτι που συνδυάζει την παραδοσιακή μανιάτικη αρχιτεκτονική με μία αστείρευτης ομορφιάς θέα στη θάλασσα.

Αυτό το σπίτι, που θυμίζει μοναστηριακό συγκρότημα, με τη μοναδική θέα στη θάλασσα, που είναι λίγα μέτρα πιο κάτω, το βουνό πίσω του, τοποθετημένο κάπου ανάμεσα στο μεγαλείο της φύσης, από δω και πέρα θα είναι ανοιχτό τόσο στο κοινό, που θα μπορεί να το επισκέπτεται και να ξεναγείται από ειδικευμένο προσωπικό, όσο και σε τυχερούς ενοίκους που θα μπορούν να μένουν σε αυτό τους καλοκαιρινούς μήνες.

Η παλιά πόλη της Καρδαμύλης αποτελεί ένα μνημείο μοναδικής ιστορίας και ομορφιάς.

Ο οικισμός αυτός καθορίζει το χαρακτήρα του μανιάτικου τοπίου και καταδεικνύει την περίεργη έλξη που άσκησε αυτή η στερημένη σε φυσικούς πόρους περιοχή, λειτουργώντας ως καταφύγιο σε καιρούς δύσκολους, αλλά και ως ορμητήριο σε εποχές ακμής.

Το οχυρό συγκρότημα των Μούρτζινων-Τρουπάκηδων, καταλαμβάνει το βορειοανατολικό τμήμα του υψώματος στην Παλιά Καρδαμύλη. Το συγκρότημα αποτελείται από τον πύργο, την τριώροφη οχυρή κατοικία , που σήμερα στεγάζει το μουσείο, το σιδηρουργείο, τον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, τον λαχανόκηπο, το ελαιοτριβείο και τρεις οχυρωματικούς περιβόλους.

 Οι Τρουπάκηδες-Μούρτζινοι, ένα από τα ισχυρότερα γένη της Μάνης, εντοπίζονται στις γραπτές πηγές από τον 17οαιώνα. Ο Παναγιώτης Τρουπάκης-Μούρτζινος και ο γιος του Διονύσιος ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Μετά τον θάνατο του Διονυσίου το 1830, η οικογένεια παρήκμασε και έσβησε με τον πρόωρο θάνατο της εγγονής του Κατερινιώς, κόρης του Γεωργίου Μούρτζινου, τελευταίου άρρενος απογόνου της ονομαστής γενιάς. Οι κληρονόμοι τους Μαρία και Ελένη Μπουκουβαλέα, παραχώρησαν το 1967 στο Ελληνικό Δημόσιο το συγκρότημα με τον όρο να γίνει Μουσείο. Ο Πύργος του Μούρτζινου φιλοξένησε για κάποιους μήνες τον μεγάλο οπλαρχηγό Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, όταν στις 6 Ιανουαρίου 1821 κατέφτασε από την Ζάκυνθο. Από εδώ στην συνέχεια, μαζί με άλλους αγωνιστές, ξεκίνησαν για να απελευθερώσουν την Καλαμάτα.